Jak nie stracić kontaktu z dzieckiem podczas rozstania czy rozwodu?

Rozwód czy rozstanie nie jest łatwy dla partnerów. A tym bardziej nie jest prosty i zrozumiały dla ich dzieci.

Kiedy rozmawiam z klientami, o czym można i warto pomyśleć przed złożeniem pozwu o rozwód w ich sprawie nigdy nie pomijam kwestii kontaktów z dziećmi. Doświadczenie z ostatnich lat podpowiada mi bowiem, że w sytuacji rozstania rodzice nie do końca przewidują, jak bardzo zmienią się ich relacje z dzieckiem. Ważnym aspektem jest oczywiście poznanie perspektywy dorosłych na sposób ułożenia relacji w rodzinie po rozstaniu. Najważniejsza jest jednak percepcja dziecka. Dzieci dostrzegają i przejmują się uczuciami osób im bliskich. W tej sytuacji więź jednego z rodziców (zazwyczaj tego, który opuszcza wspólny dom) z dzieckiem jest szczególnie narażona na osłabienie czy zerwanie.

O tym, jak ważne jest to, aby dziecko nie miało poczucia porzucenia przez rodzica nie trzeba przekonywać. W skrajnie niesprzyjającej sytuacji może przerodzić się ono w niechęć, czy negowanie potrzeby kontaktu, a odwrócenie takiego stanu rzeczy będzie nieporównywalnie trudniejsze niż włożenie wysiłku w umocnienie relacji zanim do dojdzie do rozwodu. Dlatego przed złożeniem pozwu o rozwód warto zastanowić się, jaka więź łączy nas z dzieckiem i jak można ją wzmocnić, aby przetrwała rozpad związku. Trzeba pomyśleć o tym, jak wyjść z utrwalonych schematów, które być może ograniczają wspólnie spędzany czas- mogą być to czynniki związane z naszą pracą zawodową, dotychczasowym podziałem ról w rodzinie, własnymi przekonaniami. Jeśli dojdzie do sytuacji, że o kontaktach będzie wyrokował sąd to przecież punktem odniesienia będzie dla niego stan wyjściowy i dotychczasowe funkcjonowanie rodziny. W tym kontekście absolutnym priorytetem jest utrzymanie ciągłej obecności w życiu dziecka.

Co robić, gdy nie mogę wykonywać kontaktów?

Oczywiście pojawią się głosy, że nie wszystko zależy od jednej ze stron. I to prawda. Rodzice mają prawo i obowiązek utrzymywać kontakty z dzieckiem. Ale niejednokrotnie napotykają na granice stawiane przez byłego partnera- czy to poprzez brak zgody na wyjścia poza miejsce zamieszkania dziecka, czy poprzez ograniczanie częstotliwości spotkań lub ingerowanie w ich formę np. sprzeciw na nocowanie u drugiego rodzica. Przy braku porozumienia trzeba mediować, a jeśli nie ma wyjścia iść do sądu. Tyle tylko, że zanim sąd rozstrzygnie nasza sprawę minie pewien czas. A jego upływ działa destrukcyjnie nawet na stabilne i dobre więzi.

Nie będę przekonywała, że istnieje złoty środek, który zapobiegnie utracie kontaktu z dzieckiem. Takich instrumentów nie przewiduje ani nasz, ani żaden inny system prawny. Istnieją za to możliwości, które w określonych warunkach mogą wesprzeć rodzica w prawidłowym i satysfakcjonującym ułożeniu kontaktów z małoletnim.

Kiedy złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów?

Zabezpieczenie kontaktów jest formą tymczasowego ich uregulowania kontaktów- na czas trwania sprawy o ustalenie kontaktów lub na czas trwania rozwodu. Wniosek o zabezpieczenie kontaktów będzie zasadny wówczas, gdy dziecko przebywa na stałe u jednego z rodziców i brak jest porozumienia byłych partnerów co do sposobu utrzymywania kontaktów.

O czym może decydować sąd w ramach zabezpieczenia kontaktów?

Brak porozumienia może oznaczać utracenie możliwości swobodnego spotykania się z dzieckiem lub ograniczać jego częstotliwość, miejsce realizacji, udział osób towarzyszących (np. dziadków czy nowych partnerów). Czasem spór może koncentrować się wokół możliwości swobodnego porozumiewania się z dzieckiem w formie telefonicznej. W każdym takim przypadku to sąd będzie kompetentny, aby rozważyć argumenty obydwóch stron i postanowić, jak powinny wyglądać kontakty- z uwzględnieniem wymienionych wyżej elementów.  Postanowienie sądu o zabezpieczeniu kontaktów może zagwarantować możliwość nocowania dziecka u drugiego z rodziców, czy rozstrzygnąć o obowiązkach rodziców- w zakresie przygotowywania dziecka na spotkania, powstrzymywania się od utrudniania kontaktów. Jego kształt należy dostosować do indywidualnego, konkretnego przypadku.

Dlaczego warto domagać się zabezpieczenia kontaktów?

Trzeba wspomnieć, że złożenie wniosku o zabezpieczenie kontaktów jest także w pewnym sensie sygnałem dla sądu, że rodzic dba o zachowanie więzi z dzieckiem.

Do jakiego sądu złożyć wniosek?

Wnioski o zabezpieczenie kontaktów rozstrzygają -w zależności od rodzaju sprawy- sądy rejonowe lub sądy okręgowe. Nie pozostaje to bez znaczenia na czas oczekiwania na zabezpieczenie. Dlatego tak kluczowa jest decyzja o wyborze konkretnego sądu, choć nie w każdym przypadku będzie przysługiwał nam wybór. Bez wchodzenia w szczegóły, w ramach obowiązujących przepisów do pewnego momentu i w pewnym zakresie możemy decydować o tym, który sąd rozpozna zabezpieczenie. Dotyczy to jedynie małżonków i to w dodatku tych, którzy nie zainicjowali jeszcze sprawy o rozwód. Sprawy o kontakty dzieci niepochodzących ze związku małżeńskiego zawsze będą rozstrzygały sądy rejonowe– wydziały rodzinne i nieletnich. Niestety wydziały rodzinne niektórych sądów rejonowych ze względu na duże obłożenie spraw będą procedowały znacznie dłużej niż np. sąd okręgowy  rozstrzygający o zabezpieczeniu. Tutaj pomocna będzie porada prawnika, który zna realia danego obszaru. Czas rozpoznania wniosku o zabezpieczenie w sądzie w Krakowie może znacząco odbiegać od oczekiwania na analogiczne postanowienie w Nowym Sączu, czy mniejszych miejscowościach.

Ile czeka się na zabezpieczenie kontaktów?

Odpowiedź na pytanie o czas potrzebny na uzyskanie zabezpieczenia kontaktów trzeba poprzedzić omówieniem dwóch przepisów, które wpływają na powyższe. Kodeks wskazuje, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeżeli ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na rozprawie, należy ją wyznaczyć tak, aby rozprawa mogła odbyć się w terminie miesięcznym od dnia wpływu wniosku. W przypadku zabezpieczenia kontaktów zasadą jest wyznaczanie rozprawy, a jedynie w sytuacjach niecierpiących zwłoki sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym. Stanowi o tym wprost art. 756¹ kodeksu postępowania cywilnego.

Mając na uwadze powyższe można stwierdzić, że uzyskanie zabezpieczenia kontaktów przy korzystnym układzie procesowym będzie możliwe po mniej więcej miesiącu. Jest to jednak założenie dość optymistyczne i znów nie uwzględniające szczególnych warunków związanych z funkcjonowaniem danego sądu. Może się okazać, że wybór konkretnego sądu już z natury rzeczy będzie oznaczał oczekiwanie kilkumiesięczne.

Wymogi formalne wniosku o zabezpieczenie kontaktów

Sam wniosek o zabezpieczenie kontaktów – zarówno w trakcie sprawy o rozwód jak i w ramach postępowania o uregulowanie kontaktów przed sądem rejonowym nie  wiąże się dla strony z dużymi kosztami sądowymi- opłata wynosi zaledwie 100 zł. Nie będzie podlegał odrębnej opłacie wniosek złożony już w ramach pozwu o rozwód czy wniosku o ustalenie kontaktów.

Poza opłatą trzeba pamiętać o pozostałych wymogach formalnych. Koniecznym będzie spełnienie zarówno warunków, które dotyczą każdego pisma procesowego, t.j.

1. oznaczenie sądu
2. oznaczenie stron
3. oznaczenie rodzaju pisma;
4. osnowę wniosku;
5. wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6. podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7. wymienienie załączników.

Poza powyższymi elementami trzeba pamiętać o szczególnych wymaganiach dotyczących wyłącznie zabezpieczenia t.j.

1.  uprawdopodobnieniu roszczenia
2. wykazaniu interesu prawnego w zabezpieczeniu.

Czy w odpowiedzi na pozew o rozwód można domagać się zabezpieczenia kontaktów?

Jak najbardziej zabezpieczenie kontaktów może zostać zgłoszone również w ramach odpowiedzi na pozew. Jeśli odpowiedź na pozew nie zawierała wniosków o zabezpieczenie- czy to z powodu niewiedzy strony o przysługujących prawach czy w przypadku późniejszego powstania sporu- nic straconego. Wniosek można złożyć na każdym etapie trwania sprawy.

Od kiedy mogę wykonywać kontakty określone w zabezpieczeniu?

Zabezpieczenie obowiązuje od momentu jego ogłoszenia. Oczywiście na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia przysługuje zażalenie. Inaczej sytuacja kształtuje się z postanowieniem o zmianie zabezpieczenia i wniesieniem zażalenia. Kwestia ta była przez mnie omawiana już na łamach bloga i te uwagi, które zawarłam wówczas są nadal aktualne:

Wykonalność postanowienia o zabezpieczeniu kontaktów

Czy można zmieniać zabezpieczenie kontaktów?

Adwokat, który działa w obszarze prawa rodzinnego wie, że sprawa o kontakty z dzieckiem lub też o rozwód może trwać kilka lat. Co w takiej sytuacji z istniejącym zabezpieczeniem? Z upływem czasu i biegiem procesu istniejące zabezpieczenie może wymagać dostosowania do zmieniającej się w rodzinie sytuacji. Dlatego każdej ze stron procesu przysługuje prawo złożenia wniosku o zmianę lub uchylenie zabezpieczenia. Od postanowienia sądu zmieniającego zabezpieczenie również przysługuje zażalenie.

Co, gdy zabezpieczenie kontaktów nie jest realizowane?

Uczciwie trzeba zaznaczyć, że uzyskanie satysfakcjonującego zabezpieczenia nie jest równoznaczne z faktyczną możliwością odbywania kontaktów w nadanym w nim kształcie. Problem z niewykonywaniem lub niewłaściwym wykonywaniem orzeczeń w przedmiocie kontaktów stawia jednego z rodziców w skrajnie trudnej sytuacji. Przepisy dotyczące egzekwowania kontaktów przewidują możliwość nałożenia „kary finansowej” na opiekuna, który uchyla się od realizowania kontaktów. Ta kara została przez ustawodawcę określona jako „zagrożenie nakazaniem zapłaty” i może dotyczyć również egzekwowania kontaktów określonych w zabezpieczeniu. Sąd nie nakłada jej automatycznie i również w tym obszarze potrzebny będzie wniosek, który rozpoczyna odrębne postępowanie.

adwokat Joanna Szewczyk- Stępień

Kancelaria SZ&P ADWOKACI Szczurek Szewczyk- Stępień ma swoją siedzibę w Krakowie. Najwięcej spraw rodzinnych prowadzimy na obszarze południa Polski (w Nowym Sączu, Tarnowie, Gorlicach), jednak w sytuacji takiej potrzeby ze strony klienta podejmujemy się jego wsparcia przed każdym sądem. Porady prawne (po wcześniejszym ustaleniu terminu) odbywamy także telefonicznie lub poprzez Whatsapp, dzięki czemu jesteśmy dostępni dla naszych klientów z całej Polski i zagranicy, niezależnie od ich miejsca zamieszkania. 

Nasi prawnicy specjalizują się w prawie rodzinnym (sprawy o rozwód, kontakty z dziećmi, alimenty, władzę rodzicielską, podział majątku), a także w sprawach przeciwko nieletnim. ­­­­